DEHB ve İlaçla Tedavi

İlaçla tedavi ne kadar yaygın? DEHB’nin tanımı ve tedavisi hakkındaki belirsizliklere (Graham, 2006) ve DEHB hakkındaki alternatif teorilere (örn., Weiss, 2005) rağmen, günümüzde ilaç tedavisi DEHB terapisinde neredeyse vazgeçilemez bir yöntem olarak yerini almıştır. DEHB tedavisi için ilaç kullanımı hem dünya genelinde hem de Türkiye’de giderek artış göstermektedir. Örneğin, ilaç kullanımı, ABD’de bir sene içerisinde (2005’ten 2006 senesine kadar) çocuklar ve yetişkinler genelinde 11.8% artış göstermiştir (Castle, Aubert, Verbrugge, Khalid, & Epstein, 2007). Türkiye’de, 1998’de 2 kg olan ritalin ithali, 2002 itibari ile 23 kg’a çıkmıştır (Aras & Şemin, 2005). Aras ve Şemin, genç bir nüfusa sahip olan ülkemizde, DEHB tedavisinde kullanılan ilaçların karlı bir tüketim aracı haline gelebileceğinden ve Türkiye’nin, henüz ülkemizde kullanılmayan diğer DEHB ilaçları için de bir pazara dönüşebileceği ihtimalinden bahsetmişlerdir. İlaç tüketimindeki bu artışa rağmen, DEHB ilaçlarının etkililiği ve güvenilirliği tartışmalı niteliğini korumaktadır (Graham, 2006).

DEHB tedavisinde kullanılan ilaçların etkililiği ve yan etkileri. Öncelikli olarak belirtilmelidir ki, DEHB tedavisinde kullanılan ilaçlar yüzde yüz etkili olmayabilirler (Sherman, 2002). Örneğin, ritalin, concerta, daytrana gibi ilaçların ana maddesi olan metilfenidatın, okul öncesi çocuklarda etkili olmayabileceği yapılan çalışmalarda gösterilmiştir (Alper, 2007). Diğer yandan, DEHB tedavisinde kullanılan ilaçların DEHB belirtilerini baskılamada etkili olduğu durumlarda bile, diğer bir deyişle DEHB’li çocuğun konsantrasyonunu arttırıp sakinleştirdiği halde, düşünsel kapasitesini ve akademik performansını arttırmadığı, dolayısı ile uzun vadede çocuğun öğrenmesine katkıda bulunmadığı araştırmalar ile gösterilmiştir (Safer, 2004).

DEHB tedavisinde diyet değişikliğinden, neurofeedback tedavisine, vitamin ve mineral desteğinden egzersiz programlarına kadar pek çok alternatif yöntemin etkili olduğu bilinmektedir (Baumqaertel, 1999). DEHB karakteristikleri gösteren kişiler şeker ve yiyeceklere konan katkı maddelerine karşı duyarlı olduklarından (NIMH, 2003), bu maddelerin diyetten elimine edilmesi ve yeni bir diyet programı yapılması tavsiye edilmektedir. Bazı vitaminler (özellikle B vitaminleri) ve minareller (magnezyum gibi) diyete dahil edildiğinde iyi sonuçlar verebilir. Düzenli egzersizin, hem hiperaktivite belirtilerinin azalmasına, hem de kişinin sosyalleşmesine katkıda bulunduğu saptanmıştır (Lullo, & Van Puymbroeck, 2006).

Öte yandan, DEHB’nin ilaç kullanılmaksızın; sadece psikoterapi ile tedavi edilebildiği araştırmacılarca gösterilmiştir. DEHB tedavisinde kullanılabilecek psikoterapi tekniklerinden ilki ahenk [coherence] terapisidir. Ahenk terapisinin yöntemleri ile, kişinin bilincinde olmadığı bilgi yapıları değiştirilerek, DEHB belirtileri de dahil olmak üzere pek çok semptomatik davranış tedavi edilebilmektedir (Toomey & Ecker, 2007). Buna benzer bir şekilde, Leuzinger-Bohleber, Staufenberg ve Fischmann (2007) psikanaliz ile DEHB’nin başarılı bir şekilde iyileştirilebileceğini savunmuş ve psikanalizi ilaç ile tedaviye alternatif olarak önermişlerdir. Bilişsel-davranışsal terapinin ilke ve tekniklerinin geliştirilmesi ile ortaya çıkmış olan meta-bilişsel terapi de DEHB tedavisinde başarılı sonuçlar göstermiş bir terapi şekli olarak karşımıza çıkmaktadır (Solanto, Marks, Mitchell, Wasserstein, & Kofman, 2007). Bazı DEHB belirtilerinin tedavisinde yardımcı olduğu gösterilen diğer bazı yöntemler de şu şekilde sıralanabilir:sosyal beceri eğitimi, ebeveyn becerileri eğitimi, ve DEHB koçluğu (NIMH, 2003).